Opisy filmów ze zbioru filmoteki praw człowieka

 

 

 

 

 

 

PROBLEMATYKA GRUP DYSKRYMINOWANYCH, IZOLOWANYCH I SYTUACJA KOBIET:

 

 

 

 

365 bez 377

 

reżyseria: Adele Tulli

rok i miejsce produkcji: 2011, Indie

czas trwania: 53'

kategoria: LGBT, dyskryminacja, Indie

 

W 1860 roku brytyjskie władze kolonialne w Indiach narzuciły karalność aktów homoseksualnych, wprowadzając do indyjskiego kodeksu karnego sekcję 377. Dobrowolne akty seksualne między dorosłymi osobami "niezgodne z porządkiem natury" miały odtąd podlegać karze grzywny i więzienia z dożywociem włącznie. Choć wyroki na podstawie tego przepisu stanowiły niezwykłą rzadkość, a ostatnio przez długie lata nie zdarzały się w ogóle, był on używany do szykanowania działaczy LGBT, w szczególności tych zajmujących się prewencją AIDS. Po długiej batalii prawnej przeciw temu uregulowaniu aktywiści w 2009 roku mogli świętować zwycięstwo - Sąd Najwyższy w Delhi precedensowym wyrokiem z 9 lipca uchylił sekcję 377. Debiutancki film Adele Tulli przedstawia sylwetki trzech przedstawicieli społeczności LGBT w Mumbaju w czasie przygotowań do obchodów pierwszej rocznicy historycznego wyroku. "365 bez 377" to slogan, jaki skandować będą podczas barwnej parady, ale choć w całym filmie nie brakuje koloru i niezwykłej energii emanującej z silnych postaci ekranowych bohaterów, Tulli filmuje też przeciwników zmian w prawie, a droga do wolności, jaką przeszli Beena, Pallav i Abheena nie była bynajmniej kolorowa

 

 

 

 

Bałka – trzy historie

 

reżyseria: Anya Meksin, Liza Meksin

rok i miejsce produkcji: 2010, Ukraina

czas trwania: 35'

kategoria: dyskryminacja, wykluczenie, zdrowie, Ukraina

 

Trzy historie, jakie w swoim filmie przedstawiają siostry Meksin, opowiadają o kobietach, narkotykach i epidemii AIDS na Ukrainie. W bohaterkach pierwszej opowieści trudno na pierwszy rzut oka rozpoznać narkomanki z wieloletnim stażem. Tego dnia czeka je ciężka próba: obie wykonają powtórny test i obie przekonają się, że są seropozytywne. Bohaterka kolejnej opowieści, Tania, nie ma złudzeń. Wie, że jest nieuleczalnie chora. Postanowiła walczyć o swoje życie ze względu na dziecko i rozpoczęła terapię substytucyjną, choć mieszkający z nią ojciec dziecka wciąż zażywa narkotyki. Z kolei Galia - również była narkomanka - odnalazła sens życia pomagając innym wyrwać się z nałogu. Niestrudzenie odwiedza kolejne meliny, dodaje otuchy, przynosi lekarstwa. Czasem jedyną pomocą, jaką może zaoferować, jest zwykła szczera rozmowa. Wiadomo nie od dziś, że AIDS wciąż rozprzestrzenia się na Ukrainie - podobnie jak w innych krajach byłego ZSRR - w zastraszającym tempie. „Trzy historie" ukazują alternatywę dla restrykcyjnej polityki narkotykowej (nowy rząd Ukrainy zaostrzył ostatnio kurs w tej dziedzinie), która nie przynosi efektów. Darmowe, powszechnie dostępne testy na obecność wirusa HIV, programy substytucyjne i wymiany igieł oraz praca ulicznych wolontariuszy - trzy przedstawione w filmie przykłady pozwalają mieć nadzieje na to, że epidemię AIDS uda się przynajmniej spowolnić.

 

 

 

 

Barking tylko dla białych

 

reżyseria: Marc Isaacs

rok i miejsce produkcji: 2007, Wielka Brytania

czas trwania: 72'

kategoria:  mniejszości narodowe i etniczne, uchodźcy i migranci, tolerancja/nietolerancja, Wielka Brytania

 

Nawet w tak multietnicznym społeczeństwie jak brytyjskie, poziom tolerancji i zrozumienia dla innych kultur jest wciąż bardzo niski. Rasizm to nie tylko spektakularne wybuchy przemocy, ale - przede wszystkim - głęboko zakorzenione przesądy i stereotypy, które kierują zachowaniem zwykłych, „porządnych ludzi". Marc Isaacs w swoim humorystycznym filmie sprawdza, co sądzą o „obcych" przeciętni mieszkańcy niewielkiego podlondyńskiego miasteczka. Są wśród nich m.in. miejscowy działacz Brytyjskiej Partii Narodowej - zdeklarowany rasista, niewątpliwie kochający swojego czarnoskórego wnuka, wiekowy polski Żyd z Łodzi romansujący z dużo młodszą zamężna Nigeryjką, czy lokalny rzeźnik narzekający na zadziwiające kulinarne upodobania „tamtych". Dzięki temu, że reżyserowi udało się nawiązać naprawdę bliski kontakt z bohaterami, film ogląda się jak dobrą komedię ze społecznym zacięciem - choć momentami porusza się tu bardzo poważne kwestie.

 

 

 

 

Hebron jest nasz!

 

reżyseria: Giulia Amati, Stephen Natanson

rok i miejsce produkcji: 2011, Włochy

czas trwania: 72'

kategoria: ksenofobia, rasizm, dyskryminacja, Bliski Wschód

 

Podczas gdy za granicą tytułowe miasto, położone trzydzieści kilometrów od Jerozolimy, wciąż jeszcze kojarzy się głównie z bogatą starożytną historią, na Zachodnim Brzegu Jordanu jest dziś ono osławionym symbolem okupacji. Niecałe pięćdziesiąt lat temu pojawili się tu pierwsi żydowscy osadnicy. Dziś w mieście zamieszkiwanym przez sto sześćdziesiąt tysięcy Palestyńczyków jest ich sześciuset. Ochronę zapewnia im ponad dwutysięczny garnizon izraelskiego wojska, którego zadaniem ma być oddzielenie od siebie obu wrogich społeczności. W praktyce wojsko zajmuje się wysiedlaniem Palestyńczyków z tzw. stref buforowych oraz ochroną osadników. Twórcy filmu znaleźli się w Hebronie przypadkiem, w związku z innym projektem. Ale sytuacja, którą tam zastali, zmusiła ich do działania. Bo rzeczywiście trwający w Hebronie od lat karnawał nienawiści budzi odrazę i złość. Palestyńczykom, od pokoleń mieszkającym w mieście, towarzyszy nieustanna, słowna i czynna agresja ze strony osadników, w tym także kobiet i dzieci. Dzieci osadników, którym zazwyczaj towarzyszą uzbrojeni żołnierze lub policjanci, bezkarnie opluwają, przeklinają i obrzucają kamieniami każdego napotkanego Araba. Także w Izraelu słychać głosy oburzenia przeciwko sytuacji w Hebronie. Niektóre zdjęcia, które włączono do filmu, powstały zresztą dzięki akcji rozdawania kamer Palestyńczykom, prowadzonej przez izraelską organizację obrony praw człowieka B’Tselem. Tymczasem jedyne, co można zrobić dla Palestyńczyków z Hebronu – to pokazać ich los światu

 

 

 

 

Idź do Luizy

 

reżyseria: Grzegorz Pacek

rok i miejsce produkcji: 2005, Polska

czas trwania: 42'

kategoria: ksenofobia, wykluczenie, apartheid, RPA

 

Apartheid już nie funkcjonuje w Republice Południowej Afryki, ale jak wyglądają tam dzisiaj stosunki międzyrasowe? Grzegorz Pacek analizuje tę kwestię na przykładzie mikrokosmosu małej fabryki. Głównymi bohaterami jego filmu są: Stach, fabrykant polskiego pochodzenia, Gert, biały menadżer i Andreas, zuluski robotnik. Każdy wydaje się być zdeterminowany przez swoją pozycję i rolę, chociaż Andreas próbuje walczyć o swoje prawa. Jego jedyną nadzieją jest pracownica socjalna, Luiza. Jednak Andreasowi nie uda się z nią spotkać, ani nawet porozmawiać przez telefon. Cała społeczna rzeczywistość w filmie Packa wskazuje na swojej zakorzenienie w tak długo w Południowej Afryce obecnym systemie niewolnictwa.

 

 

 

 

Oczy niebieskie

 

reżyseria: Bertram Verhaag

rok i miejsce produkcji: 1996, Niemcy

czas trwania: 93'

kategoria: rasizm, uprzedzenia

 

Jak można walczyć z rasizmem i postawami dyskryminacyjnymi? Od ponad 20 lat Amerykanka Jane Elliott, była nauczycielka, prowadzi warsztaty dla różnych grup społecznych, mając na celu ukazanie mechanizmu działania stereotypów i uprzedzeń oraz przeciwdziałanie ich upowszechnianiu się. Metoda pracy, jaką stosuje Elliott, wzbudza wiele kontrowersji. Dzieli ona uczestników warsztatów na dwie grupy, według koloru oczu. Ci z brązowymi oczami tworzą grupę lepszą, uprzywilejowaną, zaś niebieskoocy muszą przyjąć rolę „gorszych”, uważnych za mniej inteligentnych, słabiej wykształconych, pozbawionych praw i przywilejów. W ten sposób „niebieskoocy”, czyli – jak zaznaczają twórcy filmu – biali, mają po raz pierwszy w życiu doświadczyć, jak czują się osoby dyskryminowane ze względu na swoje cechy fizyczne – kolor skóry, niepełnosprawność, płeć.

 

 

 

 

Od głowy do nieba

 

reżyseria: Debora Scaperotta

rok i miejsce produkcji: 2010, Włochy

czas trwania: 53'

kategoria: dyskryminacja i wykluczenie, niepełnosprawność, Maroko, Włochy

 

Co myśli, co czuje i jak radzi sobie młody mężczyzna, którego własne ciało zmusza do patrzenia na świat – dosłownie i w przenośni – z nietypowej perspektywy? Przy wzroście dziecka, Mohammed mógł pozostać w rodzinnym Maroku na garnuszku rodziców, znosząc przy tym dalej pogardliwe uwagi, jakich tyle już nasłuchał się w szkole i na ulicy. Wybrał jednak własną drogę i udał się w daleką podróż – do Włoch. Nauczył się nowego języka, w którym opisuje na nowo – sobie i nam – swój świat. W Bolzano uczestniczy w warsztatach teatralnych, gra w piłkę, dostaje pracę. Marzy o związku, ale także o odnowieniu więzi z opuszczoną rodziną. Chciałby, żeby ojciec i matka zrozumieli i uszanowali jego decyzję. Podejmie próbę nawiązania kontaktu, pozwalając nam być jej świadkami. W swoim znakomicie nakręconym, mądrym filmie Debora Scaperrotta przedstawia portret bohatera o niebywałej sile i intensywnej ekranowej obecności, zadającego sobie i nam zupełnie podstawowe pytania

 

 

 

 

Oddanie i opór. Buddyzm i walka o wolność religii w Tybecie

 

reżyseria: Marni Kravitz

rok i miejsce produkcji: 2004, USA

czas trwania: 34'

kategoria: wykluczenie, dyskryminacja, społeczeństwa tradycyjne, Tybet, Chiny

 

Ponad pół wieku temu komunistyczne Chiny wydały wojnę buddyzmowi tybetańskiemu, który jest rdzeniem tożsamości Tybetańczyków. Po zrównaniu z ziemią niemal wszystkich klasztorów w czasie rewolucji kulturalnej i w dekadzie „liberalizacji”, w połowie lat dziewięćdziesiątych Pekin ponownie zaatakował religię, uznając ją za najpoważniejsze zagrożenie dla swego panowania na „Dachu Świata”. Mimo drakońskich kar i brutalności sił bezpieczeństwa Tybetańczycy nie zamierzają wyrzec się swej wiary, modląc się i walcząc o lha gjal lo – „zwycięstwo bogom”.

 

 

 

 

Polak w szafie

 

reżyseria: Artur Żmijewski

rok i miejsce produkcji: 2007, Polska

czas trwania: 35'

kategoria: ksenofobia, mniejszości narodowe i etniczne, Polska

 

W dwóch sandomierskich kościołach znajdują się XVIII-wieczne obrazy Karola de Prevot przedstawiające Żydów mordujących w celach rytualnych chrześcijańskie dzieci. Grupa studentów dwóch warszawskich uczelni pod kierunkiem profesor Joanny Tokarskiej-Bakir przeprowadziła w 2005 r. badania terenowe w Sandomierzu i okolicach dotyczące żywotności antysemickiego mitu o żydowskim mordzie rytualnym. Ujawniły one, że przesąd o porywaniu dzieci przez Żydów jest znany mieszkańcom Sandomierskiego we wszystkich grupach wiekowych. „Polak w szafie” rejestruje dyskusję młodych badaczy po zebraniu wyników oraz ich „pracę z obrazem” – działania warsztatowe prowadzone z Arturem Żmijewskim w warszawskim Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

 

 

 

 

Przytul mnie, puść mnie

 

reżyseria: Kim Longinotto

rok i miejsce produkcji: 2007, Wielka Brytania

czas trwania: 100'

kategoria: dzieci, instytucje izolacyjne, rodzina, Wielka Brytania

 

Oksfordzka Mulberry Bush to szkoła z internatem dla dzieci wykluczonych ze zwykłych szkół ze względu na agresywne zachowanie. Poważne problemy psychologiczne podopiecznych Mulberry Bush są konsekwencją ich wcześniejszych traumatycznych przeżyć. Nauczyciele, których jest tu dwa razy więcej niż uczniów, na co dzień spotykają się z morzem przekleństw, pluciem i fizyczną agresją ze strony wychowanków. Ich heroiczne wręcz wysiłki zmiany destrukcyjnych wzorców zachowania dzieci bywają uwieńczone sukcesem. Pełne empatii choć nieupiększające niczego spojrzenie pozwoliło mistrzyni współczesnego cinéma vérité, Kim Longinotto, stworzyć głęboko poruszający obraz słabo znanego świata, gdzie na agresję nie odpowiada się przemocą.

 

 

 

 

Iwan

 

reżyseria: Marco Popovic

rok i miejsce produkcji: 2002, Serbia i Czarnogóra

czas trwania: 25'

kategoria: LGBT, nietolerancja, mowa nienawiści, Bałkany

 

Dwudziestoletni Ivan Jokic, student Uniwersytetu w Belgradzie, do szkoły jeździ taksówką, nosi w kieszeni skalpel, a w nocy budzą go koszmary. Ivan jest homoseksualistą i nie zamierza tego ukrywać, choć nieraz już widział, jak jego lęki zamieniają się w rzeczywistość. Pobity w akademiku, skopany w centrum miasta na oczach biernych policjantów, był też świadkiem brutalnego ataku na przyjaciela usiłującego zorganizować w Belgradzie gejowską paradę równości. Ivan, któremu własna matka oświadczyła, że wolałaby syna gwałciciela lub podpalacza niż homoseksualistę, zaczyna myśleć o emigracji do Niemiec. Historia Ivana zaświadcza, iż ujawnienie mniejszościowej orientacji seksualnej w społeczeństwie naznaczonym nacjonalizmem, nietolerancją i wojną związane jest ze śmiertelnym wręcz niebezpieczeństwem. Mimo swoich lęków Ivan nie zamierza rezygnować z prawa do publicznego wyrażania swojej tożsamości.

 

 

 

 

Uprowadzenie narzeczonych w Kirgistanie

 

reżyseria: Petr Lom

rok i miejsce produkcji: 2004, Kanada / Kirgistan

czas trwania: 51'

kategoria: kobiety, godność, Kirgistan

 

Po raz pierwszy w historii w filmie udokumentowano starożytny kirgiski zwyczaj uprowadzania panien młodych, wciąż stanowiący bardzo popularną drogę zawierania małżeństw w Kirgistanie. Kiedy Kirgiz decyduje się na małżeństwo, często porywa kobietę, którą wybrał. Zwykle w towarzystwie kilku przyjaciół wynajmuje samochód i uprowadza wybrankę z ulicy, zawożąc ją do swojego domu rodzinnego. Ostatnie badania wskazują, iż około połowy kirgiskich małżeństw, jakie dochodzą do skutku w drodze uprowadzeń, zawieranych jest wbrew woli kobiet. Błyskotliwy dokument Petra Loma śledzi dramatyczne historie czterech takich porwań.

 

Uwaga: Istnieje możliwość skonfrontowania tego materiału filmowego z osobistym doświadczeniem kogoś, kto był wśród tych ludzi i czegoś się o nich dowiedział. Nasza doktorantka prowadzi badania terenowe w Kirgistanie właśnie na temat małżeństw przez porwanie i dysponuje odrębnym spojrzeniem na to zjawisko. 

 

 

 

 

Wiwisekcja

 

reżyseria: Marija Gajicki

rok i miejsce produkcji: 2003, Serbia

czas trwania: 15'

kategoria: nienawiść etniczna, wojna, sztuka zaangażowana, Bałkany

 

Wystawa zdjęć „Blood and Honey: A Balkan War Journal” amerykańskiego dziennikarza Rona Haviva pokazywana była w różnych serbskich miastach i za każdym razem wywoływała wiele emocji. W Novym Sadzie, we wrześniu 2002 r. organizatorzy postanowili zaprosić publiczność do współtworzenia wystawy - odwiedzający pisali na kartkach swoje komentarze i doklejali je do zdjęć. Fotografie obejrzało ponad pięć tysięcy osób, zebrano ponad 500 stron komentarzy. Zdjęcia Haviva są nie tylko zapisem wojen na Bałkanach od 1991 do 2001 roku, ale przedstawiają także osobiste dramaty pojedynczych osób - ofiar wszystkich stron konfliktu - Serbów, Chorwatów, Bośniaków, Kosowskich Albańczyków, Słoweńców i Macedończyków. Mimo że Ron Haviv starał się pokazać wojnę w możliwie najbardziej wielostronny i obiektywny sposób, wystawa wywołała burzę często gwałtownych i gniewnych reakcji publiczności. Wiwisekcja to filmowa relacja z tych wydarzeń.

 

 

 

 

Wolność zawsze przychodzi za późno

 

reżyseria: Mehrdad Oskouei

rok i miejsce produkcji: 2006, Iran

czas trwania: 53'

kategoria: dzieci, instytucje izolacyjne, narkotyki, ubóstwo, Iran

 

W swoim najnowszym dokumencie o chłopcach z poprawczaka Mehrdad Oskouei ujawnia problemy głęboko drążące irańskie społeczeństwo: biedę, przemoc domową i uzależnienie nastolatków od narkotyków. Chłopcy, którym kamera towarzyszy w codziennym życiu za kratami, jawią się tu bardziej jako ofiary niż przestępcy. Dla młodocianych chuliganów Oskuei stał się częścią więziennej rzeczywistości, zdobywszy ich zaufanie, mógł pokazać momenty słabości, płacz, ważne rozmowy między przyjaciółmi, wybuchy agresji. Przeprowadził także szczere wywiady i filmował rozmowy telefoniczne z rodzinami. Zrealizował bardzo ciekawy portret zbiorowy, ujmujący swą autentycznością.

 

 

 

 

Wygonić diabła

 

reżyseria: Gini Reticker

rok i miejsce produkcji: 2008, USA

czas trwania: 72'

kategoria: kobiety, obrońcy praw człowieka, Afryka

 

„Wygonić diabła" to film opowiadający o upadku dyktatora Liberii Charlesa Taylora. Ale koniec panowania Taylora pokazany jest tu w zupełnie inny sposób niż chce oficjalna, patriarchalna historyczna narracja, wedle której dyktator Liberii udaje się na wygnanie pod naciskiem dyplomatycznych zabiegów USA. Bohaterkami filmu Gini Reticker są liberyjskie kobiety, które postanowiły nie dopuścić do tego, by ich bliskich pochłonęła trwająca latami wojna, zmieniająca synów, braci i mężów w rozszalałych żądzą mordu wojowników. Gdy kolejne konferencje pokojowe nie przynoszą żadnych realnych efektów, kobiety biorą sprawy we własne ręce. Rozpoczynają przed prezydenckim pałacem protest, polegający na ich nieustannej obecności. Nie krzyczą, nie grożą, nie mają broni, nie strzelają. Siedzą, tańczą, śpiewają. Są. W ich obecności jest determinacja, która w końcu doprowadzi do realnych politycznych zmian. Leymah Gbowee, jedna z liderek ruchu Women in Liberia, zaczyna swoją opowieść niczym Martin Luther King: „Once I had a dream". Okazuje się, że marzenia potrafią czasem wygrać z rzeczywistością.

 

 

 

 

 

 

 

 

PROBLEMATYKA WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA

 

 

 

 

Błękitne złoto

 

reżyseria: Sam Bozzo

rok i miejsce produkcji: 2008, Kanada

czas trwania: 90'

kategoria: globalizacja, korporacje, środowisko naturalne

 

Woda, niegdyś powszechnie uważana za wspólne dobro ludzkości, w coraz większym stopniu staje się towarem - i to coraz bardziej deficytowym. Nad-rozwój rolnictwa i przemysłu w krajach bogatej Północy sprawia, że wody zaczyna po prostu brakować. O wciąż kurczące się zasoby rywalizują międzynarodowe korporacje, prywatni inwestorzy i wielcy gracze na politycznej szachownicy. W sytuacji niedoboru dostęp do błękitnego złota staje się ważną kartą przetargową, przy pomocy której można osiągnąć rozmaite cele. Czy rzeczywiście wojny przyszłości będą się toczyły o wodę? Film Sama Bozzo ukazuje ludzi, którzy na całym świecie walczą o prawo dostępu do wody przy pomocy różnych środków: od protestów w szkołach, poprzez polityczne naciski, aż po boje sądowe i krwawe rewolucje. Niejedna ze starożytnych cywilizacji upadła z powodu nieodpowiedniego zarządzania zasobami wody. Co stanie się z naszą?

 

 

 

 

Ziemia cenniejsza niż złoto

 

reżyseria: Malcolm Rogge

rok i miejsce produkcji: 2008, Kanada / Ekwador

czas trwania: 92'

kategoria: ekologia, globalizacja, korporacje, społeczności tradycyjne, Ekwador

 

Mieszkańcy niewielkiej wioski Junin w ekwadorskiej dżungli stają do walki z kanadyjską korporacją, zamierzającą stworzyć na ich ziemi gigantyczną kopalnię miedzi. Obiecując nowe miejsca pracy i nie stroniąc od przekupstwa, zagraniczni inwestorzy doprowadzają do podziału społeczności na „górników" i „ekologów". Mnożą się kolejne incydenty, których celem jest zastraszenie przeciwników kopalni. Obojętna postawa władz prowadzi do eskalacji konfliktu. W jednej z najbardziej zapadających w pamięć sekwencji filmu banda ochroniarzy wysłanych przez korporację dla uciszenia niepokornych zostaje wspólnymi siłami społeczności wzięta do niewoli podczas brawurowej, ale wolnej od przemocy akcji obywatelskiego oporu. Film Malcolma Rogge to rzadki przykład dokumentu społecznie zaangażowanego wolnego od ideologicznego zacietrzewienia i jednocześnie naprawdę podnoszącego na duchu. Mieszkańcom Junin udało się dokonać rzeczy na pozór niemożliwej: zjednoczyć się i pokonać giganta, dysponującego najpotężniejszą bronią na Ziemi - pieniędzmi.