Opisy filmów ze zbioru filmoteki praw człowieka

 

 

 

 

 

 

 

PROBLEMATYKA WOJENNA:

 

 

 

 

Dzień sądu: bitwa o Międzynarodowy Trybunał Karny

 

reżyseria: Pamela Yates

rok i miejsce produkcji: 2009, USA

czas trwania: 95'

kategoria: konflikt zbrojny, ludobójstwo, sprawiedliwość międzynarodowa

 

Prawa człowieka nie są wewnętrzną sprawą poszczególnych państw. Jeśli w którymś z nich nie ma możliwości albo woli politycznej ścigania zbrodniczych tyranów, powinna wkroczyć sprawiedliwość międzynarodowa. Wiek XX - wiek krwawych dyktatur - symbolicznie zamknęło utworzenie w 1998 roku Międzynarodowego Trybunału Karnego (w praktyce Trybunał rozpoczął działalność parę lat później) -
stałego, niezawisłego sądu, powołanego do wymierzania sprawiedliwości oskarżonym o ludobójstwo, zbrodnie przeciw ludzkości i zbrodnie wojenne. Autorzy filmu przez niemal trzy lata obserwowali przy pracy prokuratora Trybunału - Luisa Moreno Ocampo i jego ekipę. W tym czasie Ocampo wszczął postępowanie przeciwko przywódcom ugandyjskiej Lord's Resistance Army i czterem kongijskim
watażkom (trzech z nich siedzi już w areszcie w Hadze), a także wystawił nakaz aresztowania prezydenta Sudanu i trzech innych osób w związku z ludobójstwem w Darfurze. Największym problemem Trybunału pozostaje brak uznania przez niektóre światowe potęgi - przede wszystkim USA.

 

 

 

 

Łowca dyktatorów

 

reżyseria: Klaartije Quirijns

rok i miejsce produkcji: 2007, Holandia

czas trwania: 74'

kategoria: obrońcy praw człowieka, zbrodnie wojenne, Afryka, ludobójstwo

 

Jeśli zabijesz jednego człowieka, pójdziesz do więzienia. Jeśli zabijesz czterdziestu, zamkną cię w szpitalu psychiatrycznym. Ale jeśli zabijesz 40 000 ludzi, czeka cię wygodna emigracja z pełnym kontem w zagranicznym banku. I to właśnie chcielibyśmy zmienić. Tak o swojej misji wypowiada się tytułowy „łowca dyktatorów" - Reed Brody z organizacji Human Rights Watch. Film Klaartje Quirijns skupia się na prowadzonej przez Brody'ego kampanii mającej doprowadzić do postawienia przed
sądem jednego z najkrwawszych dyktatorów Afryki - Hissene'a Habré, oskarżanego o wymordowanie 40 000 politycznych oponentów oraz masowe stosowanie tortur. Brody przez niemal dwa lata kursował między Ameryką, Europą i Afryką gromadząc zeznania, poszukując świadków i przekonując sędziów. Ukrócenie bezkarności upadłego tyrana byłoby cennym precedensem, dającym nadzieję na wyeliminowanie w przyszłości najcięższych politycznych zbrodni. Reżyserka towarzyszy bohaterowi
podczas jego niezliczonych podróży i spotkań, obserwuje chwile euforii i zwątpienia.

 

 

 

 

 

Most nad Wadi

 

reżyseria: Barak Heymann

rok i miejsce produkcji: 2006, Izrael

czas trwania: 55'

kategoria:  dzieci, wojna, Izrael, Palestyna

 

W 2004 roku grupa arabskich i żydowskich rodziców zdecydowała się stworzyć wspólnie dwunarodową, dwujęzyczną szkołę dla swoich dzieci. Otwarcie szkoły poprzedziły bardzo burzliwe dyskusje i spory. Niewątpliwie szlachetny, wypływający z idealistycznych pobudek pomysł okazał się niezwykle trudny w realizacji. Nawet sami rodzice musieli poradzić sobie z wieloma wątpliwościami. Niektórzy wycofali się z przedsięwzięcia. Z ogromnym talentem obserwacyjnym i wyczuciem filmowym
Tomer i Barak Heymann opowiedzieli o tym, jak uczniowie, nauczyciele i rodzice starali się zbudować wzajemne pokojowe relacje w czasie pierwszego, ekscytującego roku działania szkoły i jak niełatwy był to wysiłek w otaczającej rzeczywistości złożonego izraelsko-arabskiego konfliktu. Jakkolwiek przyszłość
szkoły „Most nad Wadi” jest nieprzewidywalna, w kolejnym roku jej istnienia zapisało się do niej dwa razy więcej uczniów.

 

 

 

 

 

Na osi zła – kraj cichej śmierci. Post Scriptum

 

reżyseria: Ewa Ewart

rok i miejsce produkcji: 2004, Wielka Brytania

czas trwania: 13'

kategoria: totalitaryzm, ludobójstwo, zbrodnie wojenne, obozy koncentracyjne

 

Ewa Ewart w swym 13-minutowym filmie prezentuje obóz koncentracyjny w Seulu, w którym to dopuszczano się eksperymentów na więźniach. Jednym z nich było umieszczenie uwięzionych w kabinach, w których rozprowadzono gaz. Dzięki szklanemu sufitowi uwięzieni stali się obiektem wnikliwej obserwacji naukowców. Występujący w filmie chemik – dr Kim jest jednym z uczestników zagazowywania więźniów politycznych.

Celem, dla którego podejmowano się przeprowadzania tego typu działań była chęć wyliczenia m. in. jak wiele gazu potrzeba by zabić wszystkich mieszkańców Seulu. O ile na początku potrzeba było trzech godzin do uśmiercenia więźniów, to w wyniku opracowywania nowych metod osiągnięto czas dwóch i pół godziny.

 

główne problemy:

- warunki życia panujące w Korei Północnej
- sposoby wykorzystywania oraz znęcania się nad ludźmi

 

 

 

 

 

 

Niewygodny świadek

 

reżyseria: Juan Jose Lozano

rok i miejsce produkcji: 2008, Szwajcaria

czas trwania: 87'

kategoria: konflikt zbrojny, media, dziennikarze, Kolumbia

 

Zdaniem organizacji „Reporterzy bez granic" Kolumbia jest jednym z najniebezpieczniejszych dla dziennikarzy miejsc na świecie. Film Juana Jose Lozano przedstawia historię jednego z nich. Tytułowy niepożądany świadek to Hollman Morris - reporter, który stara się dawać głos najbiedniejszym mieszkańcom Kolumbii, cierpiącym z powodu niekończącej się wojny domowej. W kraju telenoweli jego program, nieustannie spychany na margines telewizyjnej ramówki, jest niemal jedynym miejscem, gdzie mówi się o tajemnicach skrzętnie ukrywanych przez wszystkie strony konfliktu. Kolumbijczycy mogą tu usłyszeć prawdę o losie „zaginionych" i na własne oczy przekonać się o istnieniu masowych grobów ofiar tej niewypowiedzianej wojny. Angażując się bez reszty w swoją niebezpieczną pracę, Morris płaci życiem osobistym - co bez osłonek ukazuje film Lozano. Wielokrotnie grożono mu śmiercią. Mimo to, dziennikarz nie zamierza opuszczać kraju. „Jeśli nas zabraknie - mówi - jaka jest szansa, że coś tu kiedykolwiek się zmieni"?

 

 

 

 

 

Żołnierze w sari

 

reżyseria: Julie Bridgham

rok i miejsce produkcji: 2008, USA / Nepal

czas trwania: 90'

kategoria: konflikt zbrojny, kobieta w społeczeństwie, Nepal

 

Reżyserka przez trzy lata śledziła losy sześciu nepalskich kobiet na różne sposoby uwikłanych w konflikt, który od wielu lat toczy się w ich kraju. Córka Devi została porwana przez żołnierzy Królewskiej Armii Nepalu i zaginęła bez śladu. Jej matka próbuje na wszelkie możliwe sposoby wyjaśnią tajemnicę zniknięcia dziewczynki. Celem Kranti, dowodzącej partyzanckim oddziałem maoistów, jest zbrojna walka z monarchią. Rajani, oficer Królewskiej Armii Nepalu toczy bezpardonową walkę z partyzantką. Krishna to monarchistka, prowadząca w swoim regionie batalię przeciwko maoistom nękającym lokalne społeczności. Kolejną bohaterką jest Mandira - prawniczka badająca przypadki naruszeń praw człowieka przez stronę rządową. Rami Kumari to aktywistka studenckiej organizacji kierującej protestami brutalnie tłumionymi przez władze. Dzięki nieustannym zmianom punktu widzenia mamy okazję poznać wszystkie strony tego powikłanego konfliktu. Autorka filmu była z kamerą na ulicach Katmandu podczas pokojowej rewolucji, która definitywnie zakończyła okres monarchii i zmieniła Nepal w republikę.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

PROBLEMATYKA POLITYCZNA:

 

 

 

 

211: Anna

 

reżyseria: Paolo Serbandini, Giovanna Massimetti

rok i miejsce produkcji: 2008, Włochy

czas trwania: 90'

kategoria: reżimy autorytarne, prawo do informacji, obrońcy praw człowieka, dziennikarze, Rosja

 

Przewodnikami Paolo Serbandiniego i Giovanny Massimetti w opowieści o 20 latach najnowszej historii Rosji są dziennikarze, Anna i Aleksander Politkowscy. Anna i Sasza byli niegdyś małżeństwem. Oboje zdobyli sławę i odegrali znaczącą rolę w dziejach wolności słowa w Rosji, każde z nich jednak w innym momencie. Sasza to ikona epoki glasnosti, gospodarz telewizyjnego programu sowieckiej telewizji, w którym po raz pierwszy prawdziwy obraz kraju nie był przesłaniany propagandową zasłoną. Program przyniósł Saszy popularność, wybrano go nawet do Parlamentu, po upadku ZSRR jednak jego gwiazda przygasła, a w centrum uwagi znalazła się Anna, ze swoimi reportażami z Czeczenii i demaskatorskimi artykułami o reżimie Putina. Współczesne zdjęcia z opowieścią Aleksandra oraz relacjami córki, przyjaciół i kolegów po fachu Politkowskich przeplatają się w dokumencie Serbandiniego i Massimetti z dwoma wywiadami z Anną, nagranymi przez włoskich filmowców w 2003 i 2004 roku. Anna Politkowska była dwieście jedenastym dziennikarzem zamordowanym w Rosji od 1991 roku.

 

 

 

 

 

Całkowite zaprzeczenie

 

reżyseria: Milena Kaneva

rok i miejsce produkcji: 2005, Włochy / Bułgaria

czas trwania: 77'

kategoria: reżimy autorytarne, korporacje, sprawiedliwość międzynarodowa, Birma

 

W 1992 roku, dwie zachodnie korporacje – francuski Total i amerykański Unocal rozpoczęły budowę gazociągu na terenie Birmy. Trzecim partnerem tego przedsięwzięcia stała się birmańska dyktatura, której zadaniem miało być zapewnienie taniej siły roboczej. Wojsko wkrótce rozpoczęło pacyfikacje okolicznych wiosek, zmuszając ludność do niewolniczej pracy. Tysiące ludzi schroniło się w dżungli uciekając przed gwałtami i śmiercią z rąk bezkarnych żołdaków. Reżyserka filmu - Milena Kaneva – przez pięć lat zbierała informacje o naruszeniach praw człowieka związanych z budową gazociągu Yadana. Jej przewodnikiem był Ka Hsaw Wa – ukrywający się przed juntą birmański działacz i przywódca studenckich protestów z 1988 roku, który pozwał obie korporacje do sądu. W kalifornijskiej sali sądowej rozegrała się bezprecedensowa batalia prawna: piętnastu Birmańczyków, którzy całe życie spędzili w dżungli rzuciło wyzwanie korporacyjnym gigantom.

 

 

 

 

 

Korzenie – wizja Wangari Maathai

 

reżyseria: Alan Dater, Lisa Merton

rok i miejsce produkcji: 2008, USA

czas trwania: 80'

kategoria: obrońcy praw człowieka, transformacja po demokracji, kobiety, środowisko naturalne, Afryka

 

Wangari Maathai powinna być ikoną współczesnego społeczeństwa obywatelskiego. Obdarzona niezwykłą charyzmą w przekonujący i naturalny sposób łączy ekologię, obronę praw człowieka, antykolonializm, feminizm i oddolne, społeczne działanie, programowo wolne od przemocy, które przekształciło się w potężny ruch społeczny. Podobnie jak polska „Solidarność", ruch ten odegrał zasadniczą rolę w obaleniu wieloletniej dyktatury. Mało kto mógłby przypuszczać, że pierwszym krokiem do takich osiągnięć i pokojowej nagrody Nobla może być ...sadzenie drzew. Namawiając kobiety z wiejskich regionów Kenii do tej bardzo prostej czynności, Wangari Maathai przerwała stuletnią historię niszczenia kenijskich lasów, dostarczyła lokalnym społecznościom nowych źródeł pożywienia i dochodu, marginalizowane w społeczeństwie kobiety obdarzyła ważną rolą polityczną i zapoczątkowała ruch, który w końcu przyczynił się do wprowadzenia demokracji po 24 latach dyktatury prezydenta Moi.

 

 

 

 

 

Królestwo zdechłych myszy

 

reżyseria: Wiktar Daszak

rok i miejsce produkcji: 2009, Białoruś

czas trwania: 88'

kategoria: reżimy niedemokratyczne, autorytaryzm, Białoruś

 

W swoim filmie Wiktor Daszuk pozostaje bezkompromisowym demaskatorem i oskarżycielem białoruskiej dyktatury. „Królestwo martwych myszy" to niekończący się spektakl propagandowych ekscesów reżimu, który wspina się na wyżyny absurdu, usiłując stworzyć plebejską fantasmagorię potęgi. Sam Łukaszenka jawi się tu jako niebezpieczny psychopata, niczym współczesny Caligari wiodący kraj w przepaść przy pomocy socjotechnicznych sztuczek. W swoim filmie, w przeważającej mierze wykorzystującym oficjalne materiały z białoruskiej telewizji, Daszuk równie dużo miejsca poświęca wszystkim tym, którzy dla pieniędzy, kariery czy świętego spokoju współtworzą dyktaturę. Z gorzkim sarkazmem demaskuje kolejnych karierowiczów klaszczących na zawołanie, polityków publicznie śmiejących się z przerażających dowcipów satrapy, sprzedajnych „artystów", których jedynym zadaniem jest legitymizacja istniejącego systemu.

 

 

 

 

 

Mój mąż Andriej Sacharow

 

reżyseria: Inara Kolmane

rok i miejsce produkcji: 2006, Łotwa

czas trwania: 52'

kategoria: władza, reżimy autorytarne, obrońcy praw człowieka, Rosja

 

O Andrieju Sacharowie – najsłynniejszym dysydencie ZSRR – opowiadają świadkowie tamtych czasów i bliscy genialnego fizyka. Wśród nich – jego żona Jelena Bonner i ostatni sekretarz generalny KPZR Michaił Gorbaczow. Sacharow – człowiek, przed którym w swoim czasie otwierały się wszystkie drzwi Kremla, zaczął działać na rzecz nuklearnego rozbrojenia i praw człowieka w Związku Radzieckim, za co w 1975 roku otrzymał pokojową Nagrodę Nobla. Zesłany do miasta, którego nie było na żadnej mapie i nieustannie inwigilowany przez KGB pisał kolejne memoriały, które jego żona wysyłała na Zachód. W 1979 roku publicznie protestował przeciwko radzieckiej inwazji na Afganistan. Postać Sacharowa do dziś jest inspiracją obrońców praw człowieka nie tylko w Rosji.

 

 

 

 

 

Nasi

 

reżyseria: Daya Cahen

rok i miejsce produkcji: 2008, Holandia

czas trwania: 27'

kategoria: reżimy autorytarne, totalitaryzm, Rosja

 

Holenderskiej reżyserce Dayi Cahen pozwolono sfilmować letni obóz treningowy putinowskiej młodzieżówki - „Naszych". Łatwo stąd wylecieć za alkohol i narkotyki, ceni się tu dobre wykształcenie i zdolności liderskie, hołduje tradycyjnym wartościom, w paramilitarnym drylu wyrabia dyscyplinę i jednoczy serca wokół jednego wodza i wspólnego celu - Rosji jako największego mocarstwa świata. W swoim eksperymentalnym dokumencie Daya Cahen dzieli ekran, wizualnie zwielokrotniając wrażenie nadciągających, kroczących w zwartym szyku kolumn, co wzmacnia silne i tak skojarzenia z faszyzmem. Jej film nie tylko pozwala podejrzeć kuźnię kadr systemu, mówi chyba także coś ważnego o nim samym. We współczesnej Rosji brak jednego z elementów tradycyjnie obecnych w totalitaryzmach - nieustannej mobilizacji mas. Czy nie ma jej jednak zastąpić coś na kształt mobilizacji elit?

 

 

 

 

 

Tiananmen – 20 lat później

 

reżyseria: Thomas Weidenbach

rok i miejsce produkcji: 2009, Niemcy

czas trwania: 53'

kategoria: totalitaryzm, opozycja demokratyczna, Chiny

 

W 2009 roku minęło dwadzieścia lat od pamiętnych wydarzeń na pekińskim Placu Niebiańskiego Spokoju. Film Thomasa Weidenbacha i Shi Ming to próba chronologicznej rekonstrukcji wypadków, do których doszło między 15 kwietnia a 4 czerwca 1989 roku. Do kamery wypowiadają się tu ówcześni przywódcy protestów, dziś przebywający na emigracji. Dzięki archiwalnym ujęciom - częściowo nakręconym przez samych protestujących - mamy szansę przez chwilę poczuć atmosferę wolności, jaka przez niemal dwa miesiące opanowała wówczas Pekin. Wydawało się wtedy, iż naprawdę wszystko jest możliwe, a zimnowojenny świat chwieje się w posadach. Dzięki wspomnieniom świadków, którzy znajdowali się w samym centrum wydarzeń, śledzimy rozwój wypadków dzień po dniu, aż do tragicznego końca, który paradoksalnym zbiegiem okoliczności zbiegł się w czasie z sukcesem „Solidarności" w pierwszych polskich wolnych wyborach.